Jazzinvloeden in de 20ste-eeuwse pianomuziek

Werk van Scott Joplin, Igor Stravinsky, Alexandre Tansmann, George Gershwin, Claude Debussy, Bill Evans, Aaron Copland, Erwin Schulhoff en Errol Garner

De links naar de concerten van 11:00 en van 20:15  zijn de volgende:

11:00: https://youtu.be/ReHaaVxlcC8

20:15: https://youtu.be/Tp3Nb0vCd7c

De concerten zijn ook nog achteraf te bekijken

JAZZ IN 20TH CENTURY PIANO MUSIC – PROGRAMMA EN TOELICHTING

1.Scott Joplin (1868-1917)

Rose Leaf Rag (1907)   

2.Igor Strawinsky (1882-1971)

Ragtime (1918) 

3.Alexandre Tansman (1896- 1987)

Sonatine transatlantique (1930)

-Fox-Trot

-Spiritual and Blues

-Charleston

4.George Gershwin (1898-1937)                

3 Preludes        

Prelude 1: Allegro ben ritmato e deciso (1926)

Prelude 2: Andante con moto (1926)

Prelude 3: Allegro ben ritmato e deciso (1926)

Uit: George Gershwin Songbook  

-Fascinating Rhythm              

-The man I love

-I got Rhythm

5a.Claude Debussy

‘Pièce’ pour l’oeuvre du ‘Vêtement du blessé (1915)

b.Bill Evans (1929-1980)

Waltz for Debby (1961)

6.Aaron Copland (1900 – 1990)

Four Piano Blues  

-Freely poetic (1926)

-Soft and languid (1926)

-Muted and sensuous (1947)

-With bounce (1948)

7.Erwin Schulhoff (1894 – 1942)

Suite Dansante en Jazz (1931)

-Stomp

-Strait

-Waltz

-Tango

-Slow

-Fox-Trot

8.Claude Debussy

Uit ‘Suite Bergamasque’

Clair de Lune (1905) 

8a.Erroll Garner (1921-1977)

Impressions    

Play, piano, play

TOELICHTING

Toen aan het einde van de Eerste Wereldoorlog met de (zwarte) Amerikaanse soldaten de jazz naar Europa kwam, werden veel Europese componisten door het jazzvirus aangestoken. De spontane manier van spelen, de nieuwe klanken en kleuren, de nieuwe heldere ritmiek, de improvisatie, dat alles sprak tot de verbeelding. Na een ongekend wrede oorlog leek er ook nauwelijks meer plaats was voor de vooroorlogse muzikale taal: zwijmelende laatromantiek en vaag impressionisme leken voorgoed gepasseerde stations. De tijd was rijp voor een radicaal andere koers. Vandaag is er muziek te horen van een aantal componisten, die deze nieuwe muziek omarmden en de invloed ervan in hun eigen stukken verwerkten, en van een aantal authentieke componisten uit de jazzmuziek zelf.

De Ragtime is een van de oervormen van de jazz muziek en Scott Joplin (1868-1917) is de bekendste vertegenwoordiger daarvan. Rose Leaf Rag (1907) is een van zijn wat minder bekende Ragtimes.

Igor Strawinsky wist als geen ander de kern jazzmuziek in zijn composities te raken. Zijn Ragtime (1918) is een archetypische ragtime die de essentie van het genre weet te vangen, zoals hij dat later met zijn Tango voor de gelijknamige dans wist te doen.

Alexandre Tansman trok op jonge leeftijd naar Parijs waar de jazzmuziek hem inspireerde. In zijn Sonatine transatlantique uit1930 horen we de invloeden van de muziek die gelijktijdig aan de andere kant van de Atlantische oceaan werd gemaakt. De fox-trot, de spiritual de blues en de charleston, de drie delen van deze sonatine, zijn van Amerikaanse makelij. Laatstgenoemde dans werd in Nederland in die tijd nog haast wettelijk verboden vanwege haar vermeende erotische karakter.

George Gershwin neemt een fraaie middenpositie in tussen klassieke muziek en jazz. Met zijn Rhapsody in Blue (1924) had hij willen bewijzen als serieuze componist mee te tellen voordat hij zijn 3 Preludes voor piano schreef. Aanvankelijk schreef hij er 24, waarvan een deel verloren is gegaan en waarvan deze drie de bekendste zijn van de overblijvende preludes.        

Uit onvrede over de vele slechte versies die er van zijn songs voor piano werden gemaakt, besloot Gershwin van een aantal daarvan zijn eigen pianoversie te noteren. Daarvan zijn er vandaag drie te horen: Fascinating Rhythm, The man I love en I got Rhythm, waarvan het harmonische schema als basis voor veel andere jazzstandaards zou dienen.

Claude Debussy was de eerste Europese componist die de jazzmuziek in zijn eigen werk een plek zou geven. In zijn ‘Pièce’ pour l’oeuvre du ‘Vêtement du blessé (uit 1915) is dat weliswaar niet zo duidelijk te horen maar de harmonieën hebben duidelijk een jazzy sound. De overgang naar het akkoordenschema van Waltz for Debby (1961) van jazzpianist Bill Evans doet dan ook vanzelfsprekend aan.

Aaron Copland beschouwde het als zijn plicht om de Amerikaanse nationale muziek voor zijn eigen composities te gebruiken. In zijn Four Piano Blues weet hij de kern van de blues te treffen, al zijn niet alle vier de stukken ‘blues’ in de strikte zin van het woord.

De Tsjechische pianist en componist Erwin Schulhoff schreef aanvankelijk in een impressionistische stijl. Zijn diensttijd als militair tijdens de Eerste Wereldoorlog confronteerde hem met de gruwelen van de loopgraven en dat leidde tot een radicale  muzikale koerswending. Dadaïsme, eigentijdse klassieke muziek en jazz drongen in zijn nieuwe composities door. Zijn Suite Dansante en Jazz is een van die sterk door de jazzmuziek beïnvloedde werken. Het bestaat uit een serie dansen, die in die tijd in de mode waren. Zoals Bach in zijn Klaviersuites de dansen uit de Barok zoals de Allemande, de Courante en de Gigue als uitgangspunt nam, zo kiest Schulhoff hier voor de Stomp, de Tango en de Fox-Trot.

Het kan niet anders of jazzpianist Erroll Garner moet aan Claire de Lune uit Debussy’s Suite Bergamasque hebben gedacht toen hij zijn Impressions speelde. Hij citeert er een paar keer letterlijk uit.

Ook het laatste woord in dit programma is voor Erroll Garner. Zijn Play, piano, play getuigt nu precies van die spontane, ongeremde musiceervreugde die aan het begin van de vorige eeuw veel componisten zo aansprak.