GERSHWIN:PRELUDES, SONGS AND MORE

George Gershwin (1898 – 1937) neemt een fraaie middenpositie in tussen klassieke muziek en jazz. Tegenwoordig zijn cross-overs tussen verschillende muziekgenres heel gewoon en algemeen geaccepteerd maar in Gershwins tijd was de scheiding tussen verschillende muzieksoorten en hun doelgroepen nog erg strikt.

Gershwins ouders waren Russisch–Joodse immigranten. Vader veranderde zijn achternaam Gershowitz na aankomst in Amerika in Gerswhin. Als achttienjarige was Gershwin junior al in Tin Pan Alley te vinden. Daar speelde hij zijn eerste songs in muziekwinkels om kopers voor de bijbehorende bladmuziek te werven. In de meeste gevallen was zijn broer Ira zijn tekstschrijver.

Landelijke bekendheid kreeg Gershwin allereerst door zijn musicals zoals Lady, Be Good!, Funny Face, Strike up the Band en Crazy for You. Hij boekte successen met deze musicals maar wilde daarnaast ook erkend worden als ‘serieuze’ componist. Met zijn nu zo beroemde Rhapsody in Blue probeerde hij deze ambitie te realiseren. Bij de première zat de componist aan de piano bij het orkest van Paul Whiteman. Later verzorgde componist Ferde Grofé de orkestratie voor symfonieorkest. Gershwin ontbrak het daarvoor nog aan scholing. Ook Gershwins Pianoconcert in F en zijn An American in Paris kunnen zeer geslaagd genoemd worden maar de strikte indeling in lichte muziek en klassieke muziek doorbrak hij er niet mee.

Op reis in Europa ontmoette Gershwin klassieke vakbroeders als Igor Stravinsky, Francis Poulenc, Darius Milhaud en Maurice Ravel. Laatsgenoemde vroeg hij om hem compositielessen te geven waarop Ravel terecht schijnt te hebben gerepliceerd: Waarom wilt u een tweederangs Ravel worden, wanneer u al een eersterangs Gershwin bent?”

Gershwins meesterproef is ongetwijfeld de opera Porgy and Bess (1935), bij de première vertolkt door een vrijwel geheel gekleurde cast, een novum in de gesegregeerde Verenigde Staten. Succes bleef tijdens Gershwins leven uit. Het gebrek aan erkenning bij de muzikale elite zat hem tot zijn dood danig dwars. De componist overleed op te jonge leeftijd om nog van zijn inmiddels hoge status te kunnen genieten.

De links naar de livestreamings zijn de volgende:

11:00 https://youtu.be/gvG5n3SvCO4

20:00 https://youtu.be/zCTW9ZMgvNM

PROGRAMMA

George Gershwin ( 1898 – 1937)

Preludes (compleet)

-Novelette in Fourths (ca.1919)

-Rubato (1923)

-Prelude (1925)

-Melody no.17 – Sleepless night (1925-26)

-Prelude 1 (Allegro ben ritmato e deciso,1926)

-Prelude 2 (Andante con moto, 1926)

-Prelude 3 (Agitato, 1927)

*Impromptu in Two Keys

*Three Quarter Blues

*Promenade

*Two Waltzes

*Our love is here to stay

a.Originele versie

b.Arrangement van Michael Finnissy (*1946)

*Songs (arrangementen van George Gershwin)

-The man I love

-I’ll Build a Stairway to Paradise

-Do it again

-Fascinating Rhythm

-Oh, Lady Be Good

-Somebody Loves me

-Sweet and Low Down

-Clap Yo’ Hands

-Do Do Do

-My One and Only

-’s Wonderful

-Strike Up the Band

-I Got Rhythm

-Who Cares?

-That Certain Feeling

-Liza

TOELICHTING

Gershwins 3 Preludes voor piano dateren uit 1925. Aanvankelijk schreef hij er 24, waarvan een deel verloren is gegaan en waarvan deze drie de bekendste van de overblijvende preludes zijn. Later werd nog een aantal van de verloren gewaande Preludes teruggevonden die na veel getouwtrek met de erven Gershwin alsnog konden worden gepubliceerd.

In deze livestreaming is een aantal minder bekende korte stukjes van Gershwin te horen.

Zijn Impromptu in Two Keys schreef Gershwin oorspronkelijk als song met als titel  Yellow Blues (1929), pas later publiceerde hij het pianosolo werk. Zoals de titel al aangeeft spelen de twee handen van de pianist elk in een andere toonsoort.

De Two Waltzes zijn afkomstig uit de musical Pardon my English (1933). De twee walsen worden eerst elk afzonderlijk gespeeld waarna blijkt dat ze ook tegelijkertijd gespeeld kunnen worden.

Promenade (Walking the Dog) komt uit de musical Shall we dance  – Gershwin schreef het stuk als act voor een hond op het promenadedek van een oceaanstomer. In 1960 publiceerde zijn broer Ira het stuk als pianowerk en veranderde de titel in Promenade. 

Three quarter blues schreef Gershwin in 1923. Het miniatuurtje duurt nog geen minuut en staat in een voor een blues ongebruikelijke driekwarts maat.

Uit onvrede over de vele slechte pianoversies die er van zijn songs werden gemaakt, besloot Gershwin van een aantal daarvan zijn eigen pianoversie te noteren. Uit de door hem genoteerde arrangementen krijgen we een goede indruk van Gershwins fijnzinnige pianistiek.

Maar ook andere componisten hebben zijn songs op een prachtige manier gearrangeerd. De Britse componist Michael Finnissy, die in veel van zijn werken zich verhoudt tot muziek uit het verleden, wijdde twee bundels aan arrangementen van Gershwins songs waarvan velen nu jazzstandards zijn geworden. In veel daarvan geeft hij een complete andere draai aan het origineel, daarbij vaak gebruik maken van een atonaal idioom van Schönberg, die net als zijn vriend Gershwin na zijn gedwongen vertrek uit Europa  in Hollywood woonde en daar menige tennispartij tegen zijn collega speelde.

In Our Love is here to Stay refereert Finnissy in het begin aan de sobere en hoekige stijl van Schönbergs leerling  Anton Webern. Daarna wordt de harmonische taal voller en rijker maar blijft ze instabiel, zwevend.

De Gershwin songs, die meestal over liefde gaan, nemen in principe de heteroseksualiteit als norm. Finnissy, zelf homoseksueel, verandert hun optimistische toon dikwijls in een tragische, na een hoopvol begin. Op die manier heeft hij geprobeerd om tot een queering van deze evergreens te komen. Finnissy’s Gershwins arrangements hebben dan ook op een heel persoonlijke wijze deze doorgaans zonnige songs in een donkerder licht geplaatst.