Inspired by Chopin…: muziek van Chopin maar vooral van componisten die door hem beïnvloed en geïnspireerd zijn 

Werk van o.a. Chopin, Schumann, Tsjaikovsky, Grieg, Skrjabin, Godowsky, Poulenc, Statius Muller, Honneger en Gruenberg

Voor de links naar de concerten van 11:00 en van 20:15:

11:00 https://youtu.be/cpTCm85vUkU

20:15: https://youtu.be/YXOUBMsalto

De concerten zijn ook nog achteraf te bekijken

PROGRAMMA EN TOELICHTING

1.Robert Schumann (1810 – 1856)

Uit Carnaval op.9

-Chopin

2.Robert Schumann

Variationen über ein Nocturne von Chopin

(1835 – 1836)

3.Pjotr Ilyitsj Tsjaikovski (1840 – 1893)

-Un poco di Chopin (1893)

4.Edvard Grieg (1843 – 1907)

Uit ‘Stemminger’ (1901-1905)

-Chopin

5.Frédéric Chopin (1810 – 1849)

Wals in f kl.t. op.70 nr.2

5a.Leopold Godowsky (1870 – 1938)                          

-concertarrangement van Chopins Wals nr. 12 in f kl.t

6.Alexander Skrjabin (1872 – 1915)

-Mazurka op. 3 nr.3 (1889)

-Mazurka op.3 nr.7 (1889)

7.Francis Poulenc (1899 – 1963)

-Nocturne nr.1 in C gr.t. (1929)

-Nocturne nr.4 in c kl.t. (1934)

8.Frédéric Chopin

Wals in a kl.t. op.34 nr.2

8a.Howard Flynn (?)

Chopinette, Rhythmic Study for the Piano

(parafrase op Wals in a kl.t.)

9.Wim Statius Muller ( * 1930)

Avila Beach

10.Arthur Honneger (1892 – 1955)

Souvenir de Chopin (1947)

11.Frédéric Chopin 

Wals in cis kl. op. 64 no. 2    

11a.Louis Gruenberg (1884 – 1964)

Jazz Mask II (1929)    

(jazzversie van Chopinwals op.64 nr.2)

12.Clément Doucet (1895 – 1950)

Chopinata

——————————————————————————————————-

TOELICHTING

De meeste componisten zijn bij hun leven slechts in kleine kring bekend. Een klein gedeelte van hen verwerft na hun dood alsnog roem. Sommigen genieten als ze nog componeren brede bekendheid maar worden na hun dood al snel weer vergeten. Een kleine minderheid is al legendarisch voor ze sterven, waarna hun statuur vaak nog verder stijgt. Maar werkelijk zeldzaam zijn de componisten, die niet alleen voor en na hun overlijden beroemd zijn maar ook vele generaties na hen beïnvloeden, die de instrumentale techniek vernieuwen en verbreden, voor wie tombeaus, hommages en souvenirs gecomponeerd worden en aan wiens erfenis zich vrijwel geen collega geheel kan onttrekken. Tot die buitencategorie behoort, naast Johann Sebastian Bach, ook Frédéric Chopin.

Chopins generatiegenoten maar vooral de daarop volgende generatie bewerkten het oeuvre van Chopin op allerlei manieren voor zeer uiteenlopende instrumenten en bezettingen. Met name de mazurka’s waren geliefd materiaal voor transcripties. De invloed van Chopin op Poolse componisten was groot maar ook daarbuiten werkte die invloed door. Schumann en Liszt behoorden tot de belangrijkste bewonderaars van Chopin en gaven onvoorwaardelijk diens invloed op hun eigen werk toe.

In Spanje klinkt Chopins muziek door bij componisten als Albéniz, de Falla en Granados, in Frankrijk bij Fauré en Duparc en later bij Debussy en Poulenc. En, een recenter voorbeeld, de Amerikaan George Crumb gebruikte drie fragmenten uit  Chopins Fantaisie-Impromptu in zijn Makrokosmos uit 1972.

Dit livestreamconcert wil een beeld geven van het rijke pianorepertoire dat op een of andere wijze schatplichtig is aan het werk van de pianocomponist bij uitstek, Frédéric François Chopin.

Robert Schumann – ‘Chopin’ en ‘Variationen über ein Nocturne von Chopin’

Het is een bekende uitspraak van de muziekcriticus Robert Schumann in zijn artikel over Chopins variaties op Mozarts La ci darem la mano: ‘Hoeden af, heren, een genie.’ Schumann is altijd een onvoorwaardelijk bewonderaar van Chopin gebleven, getuige al het naar de componist genoemde deeltje uit Carnaval op.9. Met name het harmonisch weefsel van Chopins muziek boeide Schumann. Wederzijds was die bewondering overigens niet. Chopin lijkt nooit een werk van Schumann te hebben gespeeld en zou evenmin zijn leerlingen ooit iets van Schumann hebben laten studeren.

Chopins Nocturne op. 15 nr. 3 is door zijn eenvoudige en heldere textuur zeer geschikt als thema voor een variatiereeks. Schumanns variaties op het eerste gedeelte van deze nocturne zijn nog steeds vrijwel onbekend. Misschien is het ontbreken van een authentiek slot hier debet aan. Het werk is rond 1834 geschreven. Dankzij de passende afsluitende maten van Joachim Draheim is het werk inmiddels uitvoerbaar.

Pjotr Iljitsj  Tsjaikovski – Un poco di Chopin                                      

In 1831 waren Russische soldaten Chopins vaderland Polen binnengetrokken om de Poolse opstand neer te slaan. Chopin zou het Russische leger voortaan diep haten. Niettemin werd zijn muziek in Rusland al spoedig zeer populair. Tsjaikovski leerde Chopins werk reeds als kind kennen, heeft op pianoles ook zijn muziek gespeeld maar schijnt in zijn latere leven zelfs een zekere antipathie ten opzichte van Chopins werk te hebben ontwikkeld. De broers Nikolai en Anton Rubinstein, beiden pianist, wisten vervolgens met hun Chopin interpretaties Tsjaikovski’s mening bij te stellen. In een brief aan de componist Taneyev uit 1878 geeft hij zelfs toe dat Chopin zijns ondanks zijn muziek wel degelijk heeft beïnvloed. Nummer 15 van de serie van 18 pianostukken op.72 is een mazurka in de stijl van Chopin. Un poco di Chopin: de relativerende titel van dit late werk (1893) drukt wellicht Tsjaikovski’s ambivalentie uit ten aanzien van diens muziek.

Edvard Grieg – Etude (Hommage à Chopin)

Edvard Grieg is meer dan eens getypeerd als de Chopin van het Noorden. Naast een overeenkomst tussen hun harmonische en melodische taal, gebruiken beide componisten veelvuldig elementen uit hun nationale folklore. In zijn cyclus Stemninger (Stemmingen) reserveert de Noorse componist een van de vijf delen voor een eerbetoon aan Chopin. Qua toonsoort, gebroken akkoorden in de linkerhand en door de agitato sfeer doet het stuk denken aan Chopins Etude op.10 nr. 9.

Frédéric Chopin – Wals in f kl.t. op.70 nr.2

Leopold Godowsky – Concertarrangement van Chopins Wals nr. 12 in f kl.t.

De Weense pianist en componist Leopold Godowsky heeft zich intensief beziggehouden met het werk van Chopin. Zijn complexe bewerkingen van Chopins Etudes hebben menig pianist, al blij als hij de oorspronkelijke Etudes naar behoren   kon spelen, tot wanhoop gedreven. Godowsky’s bewerkingen pasten in een tijd waarin componisten veelal de noodzaak voelden om pianowerk uit het verleden aan een modernere concertpraktijk aan te passen. Die oudere pianowerken waren bedoeld voor huiskamer, salon of kleine concertzaal en zouden, zo was de redenering, in de nieuwere, aanzienlijk grotere zalen niet voldoende tot hun recht komen.

Godowsky voegt dan ook aan deze wals een aantal extra stemmen en chromatische lijnen toe waardoor het stuk fors in gelaagdheid toeneemt. Maar interessanter is nog dat hij de wals daarmee meteen vanuit de Parijse salon naar de Weense balzaal verplaatst.

Alexander Skrjabin – 2 Mazurka’s op.3

Weinig componisten hebben zo duidelijk de invloed van Chopin in hun werk toegelaten als Alexander Skrjabin. Maar zelfs in zijn vroege werk, zoals deze Mazurka’s op.3, zorgt de ‘Russische ziel’ al voor een meer extreme harmonische en ritmische taal dan die van zijn sterk aanwezige voorganger. Uiteindelijk zal Skrjabin in zijn latere werk een van de grote muziekvernieuwers van het begin van de 20ste eeuw blijken te zijn.

Francis Poulenc – Nocturnes nr.1 en 4

Al op jonge leeftijd maakte Francis Poulenc kennis met de pianomuziek van Chopin. De muziek behoorde tot de favorieten van zijn moeder, een getalenteerd amateurpianiste. Een hommage of aan Chopin opgedragen werk heeft Poulenc niet geschreven maar in veel van zijn muziek, met name in de Nocturnes, is zijn liefde voor Chopin hoorbaar. Harmonieën en frasering roepen de nocturnes van zijn voorganger in herinnering. In de vierde nocturne is de melodielijn van Chopins Prelude in A gr.t. hoorbaar.

Frédéric Chopin – Wals in a kl.t. op. 34 nr.2 / Howard Flynn – Chopinette, Rhythmic Study for the Piano

Een jasje van klassieke snit vervangen door een min of meer swingend exemplaar,   menig muzikant heeft het gedaan. Art Tatum deed het met Dvořáks Humoresque  en Jacques Loussier deed het met Bach. Ook Chopin is opvallend vaak met jazzy harmonieën en ritmes opgetuigd, misschien omdat veel van zijn muziek gestileerde dansen zijn, zoals walsen, mazurka’s en polonaises. Howard Flynn maakte van Chopins Valse mélancholique een energieke foxtrot met sporen van Latin. Overigens is deze componist vooralsnog de mystery guest op dit programma: nergens was ook maar het geringste biografische of muzikale feit over hem te vinden.

Wim Statius Muller – Avila Beach

Veel van de klassieke muziek uit de Caraïben en zeker van die uit Curaçao is sterk schatplichtig aan Chopin. De geschiedenis van die invloed van Chopin is te lezen in Jan Brokkens boek Waarom elf Antillianen knielden voor het hart van Chopin. Wim Statius Muller belichaamt die invloed als geen ander en niet voor niets wordt hij wel de Curaçaose Chopin genoemd.

Avila Beach is een befaamd hotel annex concertzaal op Curaçao. In die zaal mocht ik de gelijknamige wals spelen met de componist als luisteraar op de eerste rij.

Arthur Honegger – Souvenir de Chopin

Arthur Honegger was een Zwitsers componist maar werd geboren en groeide op in Frankrijk, waar hij één van de leden van de Groupe des Six zou worden. Zijn Souvenir de Chopin  schreef hij voor de film Un ami viendra ce soir uit 1946, een van de eerste naoorlogse films over het Franse verzet. Chopins muzikale persoonlijkheid wordt in een korte karakterschets treffend verbeeld.

Frédéric Chopin – Wals in cis kl. op. 64 no. 2  

Louis Grünberg – Jazz Mask II   

Louis Grünberg was een van de eerste Amerikaanse componisten, die de jazz in zijn composities integreerde. Deze jazzy versie van Chopins Wals op.64 nr.2 is één van de vijf Jazz Masks, parodieën op bekende klassieke pianostukken. Naast Chopin (van wie Grünberg in twee van de delen een werk als uitgangspunt nam) stond in deze cyclus muziek van Mendelssohn, Offenbach en Anton Rubinstein model.

Clément Doucet – Chopianata

De Belgische componist en pianist Léon Clément Doucet werd vooral bekend als de helft van het pianoduo met de Fransman Jean Wiéner, dat tussen 1924 en 1939 de wereld bereisde. Hij kreeg een klassieke opleiding maar door zijn reizen naar Amerika ontwikkelde hij zijn talent als jazzpianist. In zijn Chopinata, fantaisie musicale sur les motifs de Chopin, worden verschillende pianowerken van Chopin tegen het licht gehouden. De muziek verraadt Doucets voorliefde voor de toenmalige stride piano techniek, waarin bastonen op de eerste en derde tel van de maat afgewisseld worden door akkoorden op de tweede en vierde.

Waar zijn collega Wiéner tot in de jaren 80 van de vorige eeuw actief bleef als componist, pianist en causeur voor de radio, stierf Doucet al in 1950 als gevolg van excessief drankgebruik.