DEZE TWEE LIVESTREAMINGS MAKEN DEEL UIT VAN DE HAPPY BACHDAG 2021 –

NB DE STREAMINGS VINDEN PLAATS OP ZONDAG I.P.V. (ZOALS GEBRUIKELIJK) OP ZATERDAG!

‘S MORGENS OM 12:00 IN PLAATS VAN 11:00!

Als wij het over de componist Bach hebben, spreekt het voor zich dat we spreken over Johann Sebastian Bach. Maar kort na Bachs dood in 1750 was dit allerminst vanzelfsprekend. Grote kans dat een inwoner van Dresden of Leipzig toentertijd bij het horen van de naam Bach aan diens zoon Carl Philip Emanuel zou hebben gedacht. En een inwoner van Londen zal in een dergelijk geval de naam Bach geassocieerd hebben met diens jongere broer Johann Christiaan. Als iemand zich destijds ‘onze’ Bach al herinnerd zou hebben, dan zou dat in de eerste plaats als virtuoos organist zijn geweest.

Een noodzakelijke kanttekening bij het bovenstaande is wel dat Bach in professionele kringen als componist bepaald niet vergeten was. Mozart, Beethoven en Chopin kenden en speelden zijn Wohltemperierte Klavier en de vele leerlingen van Bach, van wie vele gerenommeerde musici en componisten werden, gaven de lessen van hun meester weer door aan hun studenten. Maar pas nadat Felix Mendelssohn de Mattheuspassion voor het eerst in honderd jaar weer uitgevoerd had, zou vader Bach langzamerhand in bredere en onder niet-professionals de status krijgen die hij nog steeds bezit: het onbetwiste compositorische genie met een al even onaantastbare eerste plek in de rangorde van Westerse toondichters.

De situatie is anno 2021 omgekeerd: de muziek van Bachs zonen is voornamelijk  in professionele en oude-muziek-kringen bekend terwijl de gemiddelde klassieke muziekliefhebber moeiteloos een aantal werken van Johann Sebastian zal kunnen opnoemen.

Vandaag verleggen we de aandacht naar een drietal zonen waarbij evenwel vader niet mag ontbreken. Hij had een belangrijk aandeel in de muzikale vorming van zijn kinderen en zijn Clavierbüchlein für Wilhelm Friedemann werd, getuige de titel, voor het muziekonderwijs aan zijn oudste zoon geschreven. Uit dat didactische (maar evengoed  fantasierijke en levendige) werk zal een aantal deeltjes te horen zijn.

De links naar de livestreamings zijn de volgende:

12:00: https://youtu.be/gAxUxR-vA-E

20:00: https://youtu.be/OBpWoyLTS1w

J.S.Bach (1685 – 1750)

5 Preambula uit het ‘Clavierbüchlein für Wilhelm Friedemann’ (6:00)

-Nr.1 in C gr.t. BWQV 772

-Nr.4 in F gr.t. BWV 779

-Nr.8 in Bes gr.t. BWV 785

-Nr.6 in a kl.t. BWV 784

-Nr.12 in E gr.t. BWV 777

Wilhelm Friedemann Bach (1710 – 1784)

– Fantasia in e kl.t. (1770)

Carl Philipp Emanuel Bach (1714 – 1788)

Sonate nr.3 in f kl.t.

-Allegro assai

-Andante

-Andante grazioso

Johann Christian Bach (1735 – 1782)

Sonate in c kl.t. op.5 nr.6  

-Grave

-Allegro moderato (Fuga)

Wilhelm Friedemann Bach

Fantasia in a kl.t.

Carl Philipp Emanuel Bach

Sonate nr.2 in d kl.t.

-Allegro moderato

-Cantabile e mesto

-Allegro

Johann Christian Bach

Sonate in G gr.t. op.17 nr.4

-Allegro

-Presto assai

J.S.Bach

5 Fantasia’s uit het ‘Clavierbüchlein für Wilhelm Friedemann’

-Nr.1 in C gr.t. BWV 787

-Nr.3 in e kl.t. BWV 793

-Nr.4 in F gr.t. BWV 794

-Nr.6 in a kl.t. BWV 799

-Nr.9 in A gr.t. BWV 798

Wilhelm Friedemann Bach

Wilhelm Friedemann werd geboren in Weimar waar zijn vader als organist en kamermusicus van de hertog van Saxen Weimar in dienst was. Zijn muzikale opvoeding werd door vader zeer serieus ter hand genomen. In het bovengenoemde Clavierbüchlein is een aantal bijdrages van Wilhelm Friedemann zelf want ook componeren stond op het lesrooster. Zijn leerschool werd voortgezet in Leipzig aan de beroemde Thomasschule maar uiteindelijk ging Wilhelm Friedemann rechten studeren in Leipzig en rechten en wiskunde in Halle. Evengoed aanvaardde hij een positie als organist in Dresden, waar Johann Gottlieb Goldberg (van de variaties!) een van zijn leerlingen was. Hij lijkt een moeilijk persoon te zijn geweest en had daardoor moeite ergens een vaste positie te verkrijgen. Dat gecompliceerde karakter uitte zich ook in zijn werk waarin hij steevast weigerde zich aan heersende modes aan te passen.

Friedemann componeerde cantates en instrumentaal werk, waarin hij meer dan zijn broers het destijds als verouderd beschouwde contrapunt toepaste dat hij van zijn vader had geleerd. Dat deed hij wel op een onorthodoxe en vrije manier. Hij verwierf faam als improvisator en de twee Fantasieën die vandaag op het programma staan klinken ook als uitgewerkte improvisaties.

Carl Philipp Emanuel Bach was Bachs vijfde kind en diens derde zoon. Ook hij werd leerling aan de Thomasschule in Leipzig en kreeg onderwijs van zijn vader. En net als Wilhelm Friedemann studeerde hij rechten maar verlegde zijn aandacht na zijn afstuderen onmiddellijk naar de muziek. Hij kwam hij in dienst van Frederik de Grote in Berlijn dat toen een belangrijk artistiek centrum was. Daar schreef hij veel werk, met name voor klavier solo. De belangrijkste invloed op dat werk kwam van zijn vader maar ook werd hij geïnspireerd door zijn peetvader Georg Philipp Telemann (aan wie hij zijn tweede naam dankte), door Händel en door Haydn. Op zijn beurt beïnvloedde hij componisten als Mozart, Beethoven en Mendelssohn.

Ook in Berlijn schreef hij zijn invloedrijke Versuch über die wahre Art das Clavier zu spielen, dat al spoedig een standaardwerk over klaviertechniek zou worden.

In Hamburg waar C.P.E.Bach daarna als opvolger van Telemann van 1768 tot 1788 werkzaam was, verlegde hij, in het kader van zijn nieuwe betrekking, zijn aandacht naar kerkelijke muziek.

Hij was een invloedrijk componist die we kunnen beschouwen als een overgangsfiguur tussen de Barokstijl van zijn vader en de klassieke stijl die daarop zou volgen. Zijn persoonlijke en expressieve muzikale taal is bekend als empfindsamer Stil. Het is een dynamische, dramatische en fantasierijke stijl die in sterk contrast staat met de style galante die in die tijd in de mode was. 

Zijn belangrijkste bijdrage aan de klaverliteratuur zijn de verzamelingen Musik für Kenner und Liebhaber, waaruit in dit programma twee sonates en een Rondo te horen zijn.

Na de dood van zijn vader zorgt zoonlief goed voor de manuscripten die hij erft. Het is aan hem te danken dat we nog zoveel muziek van zijn vader kunnen spelen en beluisteren.

Johann Christian Bach is de jongste van de componisten op het programma. Hij hoort al duidelijk thuis in de vroegklassieke periode, waarin hij hoorbaar invloed heeft uitgeoefend op Mozart, met name op diens pianoconcerten.

Johann Christian werd in Leipzig geboren uit het tweede huwelijk van zijn vader. De laatste was bij de geboorte van deze zoon al vijftig en de muzikale verschillen tussen vader en zoon zijn dan ook aanzienlijk. Na vaders dood in 1750 (Johann Christian was toen pas vijftien jaar oud) vervolgde hij zijn muziekstudie bij zijn halfbroer Carl Philipp Emanuel.

Vanaf 1756 leefde Johann Christian lange tijd in Italië waar hij studeerde bij Padre Martini in Bologna. In 1760 werd hij organist in de Dom van Milaan. In 1762 naar Londen waar hij spoedig een goede muzikale reputatie verwierf en muziekleraar van Koningin Charlotte werd. Maar aan het einde van de jaren zeventig was zijn muziek niet langer in de mode en hij stierf in armoede. De Queen herself verzorgde een levenslang pensioen voor zijn weduwe.

Mozart ontmoette Johann Christian in Londen op achtjarige leeftijd. Hij werd een bewonderaar van de componist en bewerkte drie van zijn klaviersonates tot pianoconcerten. De twee sonates van J.C.Bach die vandaag te horen zijn, wijzen duidelijk vooruit naar Mozart. Diens pianosonates behoren al een paar eeuwen tot het standaardrepertoire terwijl de sonates van Johann Christian vooral door specialisten gespeeld worden en bij het grote publiek nauwelijks bekend zijn.